Hoe verwarmden mijn grootouders hun huis in de koude winter?

Beide paren grootouders woonden in de provinciestad Leeuwarden. Niet echt een heel grote stad, maar ook geen dorp. Mijn grootouders hadden een eigen huis, gebouwd rond 1927, hoewel mijn grootvaders beiden eenvoudige ambachtslieden waren, werkend voor een baas, de ene als timmerman en de andere als meubelmaker, konden ze zich dat kennelijk permitteren. Mijn grootouders hadden een kamer en suite. Dat betekent dat er schuifdeuren zaten tussen de voorkamer en de achterkamer. En die schuifdeuren gingen dicht als het koud werd, zodat de ruimte die verwarmd moest worden, aanzienlijk kleiner was.

De ouders van mijn vader woonden in een huis met een kleine achterkamer, die kamer was een woonkeuken. De kamer was piepklein, hooguit 1/3 van het oppervlak van mijn woonkamer met open keuken. Iedere nacht lieten mijn grootouders de kolenkachel in de woonkeuken uit gaan en staken ze de volgende ochtend, in een ijskoude kamer, de kachel weer aan. De winters waren toen regelmatig aanzienlijk kouder dan nu. Deze ouders hadden wel voorzetramen voor de ramen van de achterkamer, waarmee ze "dubbel glas" creëerden. In de zomer verdwenen die dubbele ramen weer in de schuur. Er waren twee kolenkachels en verder werd er nergens gestookt. Doordeweeks werd alleen de kleine woonkeuken verwarmd, behalve op zondagmiddag. Op zondagmiddag kwamen de 2 dochters en de zoon met hun gezinnen bij mijn opa en oma en dan ging de kachel in de voorkamer aan en werden de schuifdeuren opengeschoven. Alle mannen en mijn jongste tante gingen naar het voetbal in het nabijgelegen Cambuurstadion. Als er tenminste gevoetbald werd.

De ouders van mijn moeder hadden een tamelijk grote achterkamer en een veel kleinere voorkamer. Ongebruikelijk, maar mijn pake had het huis samen met zijn broer zelf gebouwd en ze konden dus de indeling ook zelf bepalen. Mijn grootvader was timmerman en zijn broer was metselaar en samen bouwden ze voor zichzelf 2 dezelfde huizen, voor ieder eentje. Mijn beppe liet de kolenkachel 's nachts net niet uit gaan en hoefde de kachel 's ochtends alleen wat op te stoken. In de kleine voorkamer stond wel een kacheltje, maar die werd zelden gebruikt. Ook in dit huis waren er afgezien van de kachels in voor- en achterkamer geen kachels. De keuken en de slaapkamers waren onverwarmd en een badkamer was er niet in dit huis, alleen een wastafel in één van de grote slaapkamers. Dat was ook zo in het huis van mijn opa en oma.

Hadden ze gas? Ja, maar alleen voor de keukengeiser en de kookplaat. Ze kookten op stadsgas, dat werd geproduceerd door de gemeentelijke gasfabriek. Dat gas werd daar gestookt uit kolen (klik voor meer informatie).

Pas veel later, na de ontdekking van het Slochter gasveld, kwamen er gaskachels. Ik kan mij van het huis van mijn opa en oma niet herinneren dat er een gaskachel kwam. Dat herinner ik mij wel van het huis van mijn beppe, zij kreeg een gevelkachel in de achterkamer. Veel gemakkelijker dan een kolenkachel: geen gesjouw met kolen, geen aslade die leeggehaald moest worden en de warmteafgifte was gemakkelijker te reguleren.

In het huis waar ik als kind woonde, waren ook een voor- en achterkamer met kolenkachels en voor de keukengeiser en de kookplaat gebruikten we stadsgas. Wij woonden wel zomer en winter in beide kamers.

Als ik het woonoppervlak in de winter van mijn grootouders vergelijk met mijn eigen woonoppervlak, dan was dat een stuk kleiner, ondanks dat ze er met meer mensen woonden. Mijn opa en oma woonden met 5 mensen in een klein kamertje, mijn pake en beppe met 4 mensen in een wat grotere kamer.