Online archief Nederlandse dwangarbeiders in nazi Duitsland is opengesteld

Mijn vader, geboren in augustus 1923, was in de 2e wereldoorlog dwangarbeider in Duitsland.
Veel liet hij daar nooit over los.
Wel over dat er ook goede Duitsers waren, mensen die hem opvingen na een bombardement, mensen die uit wanhoop over de oorlog zelfmoord pleegden door van het balkon af te springen, omdat ze de ellende die Hitler het Duitse volk aandeed niet langer konden verdragen. Dat laatste maakte heel veel indruk op hem, het was iemand die hij zelf had gekend.
Dergelijke informatie hoorden we wel, maar wat hij waar precies deed, waar hij werkte en wat hij daar deed? Geen idee! Ik weet dat hij op het laatst van de oorlog in noord Beieren was, in de stad Hof en daarvóór meer oostelijk, in Leipzig of Dresden, meende ik ooit te hebben gehoord.

En wat deed mijn schoonvader, geboren in januari 1924, in Duitsland? Waar in Duitsland werkte die?

Mijn vader is al ruim 30 jaar geleden overleden en mijn schoonvader overleed bijna 20 jaar geleden. Hen kan ik niets meer vragen over hun tijd in Duitsland.

Nu is er sinds kort een nieuw online archief opengesteld over Nederlandse dwangarbeiders in nazi Duitsland.
Het lijkt mij interessant om meer te weten. Maar toen ik ging kijken was de site overbelast.
Later lukte het beter en vond ik 17 archiefstukken over mijn vader en helemaal niets over mijn schoonvader.

Mijn vader
Ik ontdekte dat mijn vader al vrij vroeg naar Duitsland ging. Ruim voordat er razzia's plaatsvonden. Hij was al in oktober 1942 in een stadje in noord Beieren en zou daar tot april 1945 gebleven zijn. Bij dit archiefstuk staat wel de aantekening dat deze gegevens niet met zekerheid vast te stellen zijn (Nicht feststellbar).
Als ik online ga zoeken naar gegevens over dwangarbeid, dan lees ik dat Nederlandse jongens vanaf april 1943 gedwongen worden om in Duitsland te gaan werken. Dat roept vraagtekens op, mijn vader was dus al eerder vertrokken. Ik vind online ook, dat werklozen al eerder gedwongen worden om in Duitsland te gaan werken, dus misschien was hij werkloos? Ik heb er nooit iets over gehoord.

Ik vind het adres, in dat stadje, een straatnaam die ik me nog wel herinner uit zijn verhalen.
In de zomer van 1962, toen we net onze eerste auto hadden, zijn we er geweest en hebben we een aantal van de mensen ontmoet op het adres waar hij ondergebracht was. In diezelfde vakantie hebben we ook een bezoek gebracht aan een dorp dicht bij, waar mijn vader vanaf april 1945 tot eind juni 1945 verbleven heeft, nadat hij gevlucht was uit de gebombardeerde stad.

Wat heb ik over mijn vader gevonden?
De naam van het bedrijf waar hij werkte, een fabriek voor vliegtuigen en vliegtuigonderdelen. De naam van het bedrijf ken ik uit de verhalen, dat zal ongetwijfeld kloppen.
Verder inschrijving bij het ziekenfonds (Allgemeine Ortskrankenkasse) en inschrijving bij het arbeidsbureau. Allemaal over dezelfde periode in die noord Beierse stad.
Na de oorlog bleek mijn vader TBC te hebben, hij heeft daarvoor lang gekuurd en is geopereerd aan TBC in zijn ruggenwervels.
Het blijkt uit de archiefstukken dat mijn vader tot 1 van de 3 Nederlandse dwangarbeiders behoorde die in 1944 in het ziekenhuis gezien is door een longarts. Misschien had hij toen al TBC?

En verder heb ik niets kunnen vinden, niets over het werk dat hij deed in die fabriek, of andere wetenswaardigheden.

Over een mogelijk verblijf in een andere stad vind ik helemaal niets. Het zou kunnen dat de archieven in Leizig of Dresden bij bij bombardementen vernietigd zijn. Of er waren ooit plannen en is het er nooit van gekomen?

Schoonvader
Over mijn schoonvader heb ik helemaal niets gevonden. Ik weet dat hij 2x als dwangarbeider naar Duitsland is gestuurd. Bij de eerste keer kreeg hij zo'n heimwee dat hij terug naar huis is gegaan. Hij is toen opgepakt en naar Kamp Vught of Kamp Amersfoort gestuurd, daar heeft hij een erg nare tijd gehad en van daaruit is hij opnieuw naar Duitsland gestuurd.

Mogelijk kan ik desgewenst aanvullend onderzoek laten doen, dit staat er op de site:
In een aantal gevallen kunt u aanvullende onderzoek laten uitvoeren naar tewerkgestelden in Duitsland. Aanvullend onderzoek levert meestal alleen iets op als een van de volgende zaken van toepassing is:

• de tewerkgestelde is in Nederland via Kamp Vught of Kamp Amersfoort naar Duitsland gestuurd; 
• de tewerkgestelde heeft in een Duits concentratiekamp zoals Neuengamme gezeten;
• de tewerkgestelde heeft in een Duits ziekenhuis gelegen; 
• de tewerkgestelde is in Duitse militaire dienst getreden (SS);
• de tewerkgestelde is in Duitsland vermist geraakt of overleden.

Alleen het eerste punt is van toepassing.
Mijn dochters en 2 kleinkinderen dragen zijn achternaam. Als zij geïnteresseerd zijn, kan ik namens de familie aanvullend onderzoek laten doen om te kijken of daar wat uit komt.

Mijn stroom- en gasverbruik in de afgelopen week (week 49)

Wat verbruikte ik in de afgelopen week, week 49?
GAS 20,2 m³
Ter vergelijking: in week 48 verbruikte ik 19,3 m³ gas.

STROOM
Ik kreeg geleverd: 14 kWh, verbruik eigen stroom van mijn zonnepanelen was in de afgelopen week  2,45 kWh, dat is in totaal 16,45 kWh in week 49.
In week 48 was de stroomlevering 12 kWh en in totaal verbruikte ik toen 14,92 kWh.

ZONNEPANELEN
Net als vorig jaar in december, leveren mijn zonnepanelen in deze tijd van het jaar maar erg weinig stroom.  Dat komt door de stand van de zon en de daglengte. Het scheelt echt enorm met de opbrengst in de zomer! En in de afgelopen dagen lag er meestal sneeuw of rijp op mijn zonnepanelen, waardoor de panelen uiterst minimaal leverden.
In de afgelopen week was de opbrengst 3,3 kWh, in week 48 was dit nog 6,9 kWh.

Een verrassing!

Toen ik gisteren terugkwam uit de supermarkt en mijn boodschappen in de mand van mijn driewieler wilde doen, lag daar een verrassing in! In het zakje zaten gehaakte handwarmers en een muts!

Voor de eerlijke vinder ;-)

Ik ben niet kwijt of verloren. Ik ben met liefde handgemaakt. En ik ben hier voor jou, gewoon omdat ik het leuk vind iets te doen voor een ander.

Neem mij mee, en geniet van dit warme gebaar! Facebookgroep "De anonieme sjaal"

PS: als je het kan, mag je ook een berichtje achterlaten op onze facebooksite.

Mijn uitgaven voor voeding en drinken in de afgelopen week

In deze week gaf ik wat extra uit voor mijn verjaardag: afbakbroodjes,  krentenbollen, 4 schaaltjes broodsalade, smeerleverworst, oreokoekjes, komkommer voor de lunch. Ik had al ingrediënten voor chocoladefudge gekocht. Ik heb de fudge zo gemaakt, dat de kleinkinderen het lekker vinden, geen noten of andere stukjes, alleen biscuits.  Vandaag ga ik nog wat lekkers kopen en dat lijkt mij dan wel genoeg, waarschijnlijk houd ik weer over, net als meestal ;-)

2 - 9 dec. 23
*=aanbieding, @=afgeprijsd, VMN= verspilmijniet, BB= bonusbox	WAAR	PRIJS
Voeding
tros bananen, fairtrade	Plus	1,45
1 peer, 237 gram*	AH	0,40
1 goudreinette, 188 gram	AH	0,31
10 afbakbroodjes	AH	1,99
3 broodjes*	Plus	1,00
10 krentenbollen	AH	2,19
2x smeerkaas 20+	Plus	1,18
2x plantaardige smeerleverworst*	AH	2,38
vegan broodsalades, 4 doosjes*	AH	5,98
kaas*	Plus	1,99
2 flessen pastasaus 670 gram*	Plus	4,49
2 potjes pesto, 185 gram*	Plus	4,49
sojasaus	Plus	1,55
witte kool, 1285 gram, bio *	Lidl	1,00
spitskool, 890 gram, bio*	Lidl	1,00
komkommer*	Lidl	0,59
2x vleesvervanger vegan	Lidl	3,08
Snacks/ hapjes
koekjes	AH	1,05
Dranken
4 liter sojamelk	AH	3,20
TOTAAL		39,32

Meer over vroeger, in de vijftiger en begin zestiger jaren, toen ik een schoolkind was.

In mijn tijd waren er nog geen basisscholen, er waren kleuterscholen en lagere scholen en die stonden niet naast elkaar, in tegendeel, mijn kleuterschool stond een heel eind van mijn lagere school vandaan.
De vorming van basisscholen was van ver na mijn tijd, namelijk vanaf 1985.
Ik ben geboren in  december 1952, maar toen ik vier jaar werd, kon ik nog niet naar school. Door de babyboom was het overvol op die kleuterschool. Geen plek voor mij helaas. Ik wilde heel graag, maar de kleuterschool puilde uit. Hoe lang het heeft geduurd voordat ik naar school kon, dat weet ik niet. Misschien pas na de zomer van 1957, toen de oudste kleuters naar de lagere school konden gaan.

De kleuterschool
Scholing zoals nu bij de kleuters was het niet, geen voorbereidend schrijven of lezen en ook geen rapporten. In feite alleen spelen. Wel leerde ik knippen en plakken en figuren prikken met een priklap.
Het spelen was buiten in de zandbak en met stelten. Mijn oma noemde de kleuterschool de bewaarschool. Een plek om kinderen onder te brengen dus. Als ik op wikipedia kijk, dan snap ik ook waarom zij dit zo noemde: "In december 1955 werd de Nederlandse Kleuteronderwijswet ingevoerd. De naam 'bewaarschool' werd gewijzigd in 'kleuterschool'. Deze ging twee jaar beslaan en de onderwijsgevenden moesten bevoegd zijn. Ook werd het onderwijs aan vier- en vijfjarigen nu door het rijk vergoed. " (bron: Wikipedia)
Ik was 3 jaar toen de Kleuteronderwijswet in ging. Toen ik aan de beurt was om naar school te gaan, heette die school nog maar nèt zo!
In ieder lokaal was een grote zwarte kolenkachel met een scherm er omheen om te zorgen dat kinderen zich niet aan deze kachel zouden branden. Dat hielp wel een beetje, maar toch heb ik mijn hand wel eens pijn gedaan aan dat hete scherm. Geen brandwonden, maar wel pijnlijk.
Er was een soort gymnastieklokaaltje en een donker kolenhok. Daar in dat kolenhok werden stoute kinderen gestopt. Ik zat er ook een keer. Ik weet echt niet wat voor stouts ik deed, maar ik had er jaren later nog nachtmerries van!
Ik werd alleen op de eerste schooldag naar school gebracht en verder niet gehaald en gebracht. Nergens voor nodig, er was erg weinig verkeer en auto's waren er vrijwel niet. Dus ik ging als vierjarige zelf naar school en weer naar huis. Het was niet heel ver, ik schat zo'n 250 meter.
Van toiletten kan ik mij helemaal niets herinneren.
Er waren geen schoolreisjes en op 5 december kwam sinterklaas niet langs en van cadeautjes voor alle kinderen was al helemaal geen sprake.

Lagere school
De eerste 2,5 jaar zat ik op school in Leeuwarden. Mijn moeder had als kind dezelfde school bezocht. Op internet heb ik gevonden dat de school gebouwd was in 1920, mijn moeder was geboren in 1923. De lagere school was wat nu groep 3 t/m groep 8 is. Ook naar de lagere school werd ik nooit door ouders of grootouders gehaald en gebracht, uitgezonderd de eerste schooldag. Daarna liep ik altijd zelf. Soms met een buurmeisje, maar vaak alleen.
Er waren houten schoolbanken, waar je met 2 kinderen in zat. In die schoolbanken zaten inktpotten en onder het tafelblad was een vak waar je je schriften in bewaarde. En natuurlijk je pen, je vloei en je inktlap. Eerst leerden we schrijven met potlood, daarna met kroontjespen en inkt uit een inktpot die ingebouwd was in de schoolbank. Vloei en inktlap waren essentieel om netjes te schrijven, want soms zat er te veel inkt aan je pen, dat moest dan opgevangen worden door je inktlap. En als je een stukje tekst geschreven had, dan bleef dat een tijdje vochtig. Daarvoor was er je vloei, om het te veel aan inkt weg te halen.
Lezen leerde ik met behulp van het leesplankje met lettertjes in een rood blikken doosje.


Mijn klas had een verveloze houten planken vloer, hoge ramen en geen gordijnen. Ook hier was in ieder lokaal een kachel, nu zonder schermen. Achter in de klas waren deuren naar 2 toiletten.  Daar stonk het vreselijk naar urine. Je mocht niet zo maar naar de wc, daarvoor moest je je vinger opsteken en toestemming vragen aan de juf.
Halverwege de 1e klas kwam ik in een combinatieklas, kinderen uit klas 1, 2 en 3. Dat had er mee te maken dat de klassen zo groot waren dat er een oplossing gevonden moest worden. Er was een extra lokaal, dat was ooit het lokaal geweest voor klas 7, die klas was indertijd voor kinderen die na klas 7 stopten met school. 
De meisjes kregen deels andere lessen dan de jongens. De jongens kregen knutselen en handenarbeid, dat kregen de meisjes niet, die kregen handwerklessen. We leerden er breien: pannenlappen, kruikenzakken, babyjasjes etc. Alles van breikatoen. Ook moest je leren repareren. Daarom werden er in de gebreide pannenlap gaten geknipt en leerde je om die gaten dicht te maken, zodat je met succes gaten in truien en sokken kon stoppen. Natuurlijk leerden we ook borduren: kruissteekjes, je naam borduren op een merklap(je).
Ook op de lagere school geen sinterklaasviering en geen schoolreisjes en ook geen schoolzwemmen.
Wat er wel was: een hele leuke juf, zowel in de tweede helft van de eerste klas als in de derde klas was juf Woudstra-Terpstra mijn juf. Ze was weduwe en daarom werkte ze. Ze kon goed vertellen en schreef zelf kinderboeken, waar ze ons uit voorlas.  Ze had 1 dochter en die woonde in New York en ook daar vertelde ze over. Ze was ons venster op de wereld, "onze" juf was naar Amerika gereisd en ze vertelde over de wolkenkrabbers en de metro daar.
Toen ik op mijn 9e naar een andere plaats verhuisde, bleek dat deze juf het zeker niet slecht gedaan had, ik liep voor op rekenen en lezen en schrijven!
Halverwege tussen school en huis woonden mijn grootouders. Daar ging ik vaak langs als ik uit school kwam en ook op weg naar school. Mijn oma maakte uit lapjes inktlappen voor mij en ik mocht er ook mijn schoen zetten.
Ik kwam in januari 1962 op een nieuwe school omdat we naar een andere woonplaats verhuisden. Het gebouw was tamelijk nieuw. Er was centrale verwarming, er lag linoleum op de vloer en er waren tafeltjes en stoeltjes en geen schoolbanken.
Op die school werden wel schoolreisjes georganiseerd en de klassen kregen vanaf de 2e klas in de zomer zwemles. Ook hier kwam sinterklaas niet langs.
De schooltandarts kwam wel langs, in een soort grote bus, vergelijkbaar met de bussen waar later de SRV mannen in rondreden en waarin het bevolkingsonderzoek borstkanker plaats vond. Die schooltandarts herinner ik mij alleen van de nieuwe school, dus vanaf 1962.

En dan vraag je misschien: kreeg je geen schoolmelk? Nee, schoolmelk heb ik nooit gehad. Ik wist niet eens dat dit bestond! Naar het schijnt was op heel veel scholen wel schoolmelk, maar maar in de zuivelprovincie Friesland niet. Tenminste niet op de scholen waar ik op zat.  Ik ging lang na de oorlog, vanaf augustus 1959 naar de lagere school en misschien was de schoolmelk er in de jaren direct na de oorlog, om alle ondervoede kinderen uit de hongerwinter weer wat te laten aansterken? 

O ja, en wat ik nog vergat: ik nam op mijn verjaardag een trommel met bruine toffees mee, vanillesmaak en een kleine chocoladereep voor de juf of meester. Die toffees vond ik zelf het lekkerst. Iedere klasgenoot kreeg 1 snoepje en ik ging niet naar alle klassen en dus naar alle juffen een meesters. Dat was niet gebruikelijk.

Update om 13:30 uur: Al schrijvend en lezend komt er steeds meer boven. Wat ik mij ook nog herinner, waren de gevechten die regelmatig plaatsvonden tussen de kinderen van openbare scholen en christelijke scholen. Zowel de openbare school waar ik de eerste jaren van de lagere school doorbracht, als de school in later jaren, stonden vrij dicht bij een christelijke school. Regelmatig waren er buiten schooltijd scheldpartijen en erger, waarbij de jongens elkaar te lijf gingen. Natuurlijk waren er ook heftige sneeuwballengevechten in de winter!
Vaak ging het wekenlang goed en dan ineens was het weer mis! Ik kan mij niet herinneren dat er volwassenen waren die de kinderen uit elkaar haalden.
De katholieke scholen waren veel verder weg, tussen de katholieke school en mijn openbare school heb ik nooit confrontaties meegemaakt. Die scholen stonden ook op het terrein van de kerk en hadden misschien meer toezicht.

Lekkere meelwormen!

Ik kocht een zak gedroogde meelwormen omdat ik gehoord had dat vogels er dol op zijn.

Zo zien ze er uit.

Tegenwoordig worden ze ook verwerkt in voeding voor mensen. Ik heb een keertje een hamburger met meelwormen gegeten. In die hamburger zat geen vlees van koeien, kippen of varkens, maar meelwormen als eiwitbron. Ik vond het zeker niet vies, best lekker eigenlijk, zolang ik er niet aan dacht dat ik meelwormen at. 
Wil je meer weten over meelwormen in menselijke voeding, lees dan hier in een artikel van Universiteit Wageningen.

Toen ik de gedroogde meelwormen kocht, heb ik nog even overwogen ze voor eigen consumptie klaar te maken, maar vooralsnog heb ik koolmezen mee gevoerd, op mijn voederschaaltje aan het raam.

Bron: Webshop Vogelbescherming

Zo'n schaaltje is heel snel leeg.  In de ochtend leg ik er wat meelwormen in. De mezen vliegen af en aan en in een mum van tijd is het schaaltje leeg. Leuk om te zien!

Iedere dag code geel!

Tegenwoordig wordt er dagelijks code geel afgegeven. Vanwege gladheid en soms sneeuw, hoewel het natuurlijk ook glad kan zijn als er sneeuw ligt.
En ga ik dan met mijn driewieler op pad?
Ik kan slecht tegen kou en moet me echt losrukken uit mijn warme huis en van iedere dag code geel wordt het ook niet beter.
- Op zondag ging ik naar de sinterklaasviering bij jongste dochter. Misschien sneeuw en zeker door opvriezing gladde weggedeelten. Het fietsen was koud, maar ging prima.
- Op maandag lag er sneeuw en ik fietste door de sneeuw naar het zwembad en ik heb ook nog boodschappen gedaan. Ondanks code geel ook toen geen problemen.
- Op dinsdag al weer nieuwe sneeuw. Ook weer de sneeuw getrotseerd en op pad naar de sportschool en een andere supermarkt, waar ze hopelijk op voorraad hadden wat op maandag bij de AH niet aanwezig was.
- En ook vandaag wordt er sneeuw verwacht, waarschijnlijk heel vroeg in de ochtend. Als het even kan, ga ik weer zelf zwemmen en mijn oudste kleinzoon uit school halen en daarna mijn kleinzoon begeleiden naar zwemles in dat zelfde zwembad en hem naar huis brengen en vervolgens ga ik ook nog naar oudste dochter om daar mijn verjaardag te vieren met eten en spelletjes.  Alles op mijn driewieler.

Mijn driewieler doet het goed, ik heb hem nog niet voelen schuiven en een beetje sneeuw kan hij wel hebben. De accu doet het wat minder. Ik haalde hem uit de kou naar binnen en begon direct met opladen. Foutje, hij was te koud en laadde lang niet helemaal op.
Dat heb ik later anders gedaan. Eerst 5 uren binnen in de warmte en toen pas opladen. Toen gingen alle lampjes branden en was ik een tevreden mens, de accu zat weer helemaal vol!

Straks nog even kijken wat de verwachtingen voor vandaag zijn. Gisteren aan het einde van de middag, toen ik dit stukje schreef, was de verwachting voor vandaag dat code geel tot 9:00 uur 's ochtends zou gelden. Als het onverhoopt bar en boos wordt, dan skip ik het zwemmen, fiets ik alleen naar mijn schoonzoon en pas ik op jongste kleinzoon tijdens zijn middagslaapje en dan kan schoonzoon zijn oudste zoon uit school halen en naar zwemles begeleiden en dan skip ik ook mijn verjaardagsviering.
Die verjaardag vieren we samen met de gezinnen van beide dochters aanstaande zondag ook!
Maar waarschijnlijk komt het wel goed vandaag.

Mijn energieverbruik in november en de opbrengst van mijn zonnepanelen

Laat ik met de zonnepanelen beginnen. Die leveren om deze tijd van het jaar erg weinig op.
In totaal in de hele maand 37,3 kWh. Vorig jaar was dat 39,2 kWh. Waarschijnlijk was het toen iets zonniger dan dit jaar. Het was dit jaar vooral heel nat in november en als het bewolkt en regenachtig is, dan leveren de zonnepanelen minimaal stroom. Verder: mijn dak ligt helaas niet heel gunstig voor zonnepanelen. Op de oostkant liggen de 8 zonnepanelen.

Mijn elektriciteitsverbruik:
Ik kreeg dit jaar in november in totaal 52 kWh geleverd en ik verbruikte 16,5 kWh van mijn zonnepanelen = 68,5 kWh.
Vorig jaar waren de aantallen: geleverd:  42 kWh, verbruikte stroom van zonnepanelen 16,2 kWh = 58,2 kWh.
Het verschil valt te verklaren door meer stroomverbruik door gebruik van mijn elektrische bovendeken. Die gebruikte ik op de bank, bij lezen en TV kijken. Ik trok de warme deken op tot aan mijn schouders en zat er dus helemaal onder. Meestal had ik hem op de hoogste stand.  Heerlijk warm! Ik gebruikte hem iedere avond en soms ook overdag.

Gasverbruik in november:
38,35 m³
Ook mijn gasverbruik was aanzienlijk hoger dan vorig jaar. Nog steeds niet gigantisch, maar wel hoger. In 2022 was mijn verbruik in november 28,97 m³, bijna 10 m³ minder.
Vergeleken met andere jaren, vóór 2022, gaat het prima met mijn gasverbruik in november
In 2017 was dit 67,62 m³
In 2018 was het verbruik 69,72 m³
In 2019 verbruikte ik 69,78 m³
In 2020 verbruikte ik 65,26 m³
In 2021 verbruikte ik 73,54 m³
Mijn conclusie is dat het  weer in 2022 uitzonderlijk mild was. Dan lukt het ook prima om weinig gas te verbruiken. De combinatie met gasprijzen die gigantisch hoog waren, hielp natuurlijk daarbij ook een handje mee.

Omdat het zo leuk is: meer over vroeger! Werk en kleding.

Vandaag weer een stukje over vroeger en met name het verschil tussen mannen en vrouwen.

Werk
In de vijftiger en zestiger jaren was het zeer ongewoon dat vrouwen met een gezin betaald werkten.
Alle vrouwen in onze straat waren thuis en ook mijn tantes en oma's waren thuis.
Mijn moeder stopte met werken toen ze 28 jaar was en mijn oma's nog vroeger, de ene oma met 24 jaar en de andere met 26 jaar. Ook mijn drie tantes waren thuis. Waarom? Doordat getrouwde vrouwen ontslagen werden, die moesten plaats maken voor anderen. Ook al hadden ze (nog) geen kinderen, ze werden verwezen naar het aanrecht. Daar was hun plaats. Doordat ook de moeder van mijn moeder niet buitenshuis werkte, evenmin als al haar tantes (11 in totaal), vond mijn moeder het heel gewoon om thuis te zijn. Er was feitelijk geen keuze, het was een gegeven.
Alleen bij gezinnen met een eigen bedrijf werkten de vrouwen mee: op de boerderij, achter de toonbank etc.

Vaders, opa's, ooms, buurmannen  gingen dus op de fiets naar hun werk en tussen de middag kwamen ze thuis om warm te eten. Auto's waren er in onze buurt niet of nauwelijks. 

Vrouwen werkten vanaf hun huwelijk thuis: huis schoonhouden, wassen zonder een wasmachine,  koken, afwassen, in de winter de kolenkachel brandende houden, kleding maken, boodschappen doen. Soms deden ze thuis betaald werk, zoals mijn tante die vlaggen naaide. Honderden vlaggen naaide ze op haar naaimachine.
Maar de mannen brachten vooral het geld binnen en de vrouwen deden de huishouding.

Werk in en rond huis
Er was een duidelijke taakverdeling voor de klussen rond het huis. Mijn vader onderhield de fietsen, plakte banden, poetste schoenen (die werden zeker wekelijks gepoetst!) en deed de tuin.
Mijn moeder deed bij ons de rest van de huishoudelijke klussen.
Bij mijn grootouders weet ik nog dat mijn grootvader in de bijkeuken de zelf gevangen vis bakte en klaarmaakte. Soms emmers vol!
Hij slachtte eigenhandig zijn kippen als ze te oud werden om eieren te leggen.
Ook repareerde hij als schoenmakerszoon de schoenen op een metalen leest.

Kinderarbeid
Ook ik werkte soms, in de zomervakantie. Vóór mijn 9e, dus waarschijnlijk op mijn 7e of 8e jaar, plukte ik kruisbessen op de kwekerij. Samen met andere kinderen. Die kruisbessen moesten we in mandjes doen en die mandjes werden door de baas geleegd. Voor een middag plukken ontvingen we dan een paar kwartjes.

Kleding
Mijn vader droeg vrijwel altijd een colbert en een bijpassende broek. Met overhemd en das. In zijn vrije tijd vaak oudere kleding, naar zijn kantoorwerk nettere en recent aangeschafte kleding. Het was altijd zoeken naar passende sokken en schoenen voor mijn vader. Hij had maat schoenmaat 47 en dat was lastig. Zelfgebreide sokken droeg hij nooit, dat was volstrekt uit den boze, alleen vanaf zijn pensioen ging hij warme wollen sokken dragen.

Mijn moeder droeg jurken en rokken, nooit broeken. Pas in de jaren 70 en later droeg ze soms in de winter een broek. Altijd platte schoenen, nooit hakken, want daar kon ze niet op lopen. In de winter droeg ze kousen, geen panty's, maar kousen, die vastgezet moesten worden met een jarretelgordel. Die heb ik ook nog gedragen. De kous ging tot halverwege de dijen en elke kous zat maar op 3 plaatsen vast met een jarretel. Ik was altijd bang dat de kousen los zouden schieten!
Onder haar kleding droeg mijn moeder nylon onderjurken. Eerst waren die wit, maar later heeft ze ze in een dolle bui allemaal okergeel geverfd. 

Tijdens het werk in huis droegen mijn moeder, tantes en mijn oma's een schort. Een jasschort of een schort met voorschoot die ook het bovenlichaam bedekte.

Ik droeg rokken en jurken met daaronder kniekousen. Veel door mijn moeder genaaide kleding. In de winter droeg ik een donkerblauwe lange broek onder de rok of jurk. Verder in de winter als ondergoed door mijn oma gebreide wollen hemden en onderbroeken. Dat wollen ondergoed was in knallende kleuren. Ik herinner mij fel rood en korenbloemenblauw. Pas vanaf mijn 10e jaar droeg ik in de winter maillots in plaats van een lange broek.
Mijn broer droeg lange broeken en truien of bloesjes en in de zomer vaak een korte broek.

Als jij aanvullingen hebt, of andere ervaringen,  dan zie ik die graag in reacties!

Mijn stroom- en gasverbruik in de afgelopen week (week 48)

Wat verbruikte ik in de afgelopen week, week 48?

GAS 19,3 m³
Ter vergelijking: in week 47 verbruikte ik 8,0 m³ gas.
Het was in de afgelopen week koud, ik heb geen cijfers, maar vermoedelijk een stuk kouder dan vorig jaar toen ik in week 48 slechts 12,8 m³ verbruikte.
Op zich is 19,3 m³ helemaal niet slecht,
in  2021 verbruikte ik 25,2 m³
in  2020 verbruikte ik 20,4 m³
in  2017 verbruikte ik 24,8 m³
in  2016 verbruikte ik 23,3 m³
Een record in mijn huidige woning was in 2010, toen ik in week 48 een verbazende 42 m³ verstookte!

STROOM
Ik kreeg geleverd: 12 kWh, verbruik eigen stroom van mijn zonnepanelen was in de afgelopen week  2,92 kWh, dat is in totaal 14,92 kWh in week 48.
In week 47 was de stroomlevering 12 kWh en in totaal verbruikte ik toen 16,4 kWh.

ZONNEPANELEN
Net als vorig jaar in november, leveren mijn zonnepanelen in deze tijd van het jaar maar erg weinig stroom.  Dat komt door de stand van de zon en de daglengte. Het scheelt echt enorm met de opbrengst in de zomer!
Vorig jaar in week 48 leverden mijn panelen 4,8 kWh
In de afgelopen week was de opbrengst 6,9 kWh
Ter vergelijking de opbrengst in week 24, toen mijn zonnepanelen 102,9 kWh opbrachten! En nog even voor de duidelijkheid: die 102,9 was een topweek, de beste week qua stroomproductie van 2023!

Verhoging AOW en pensioen

Hoe de bedragen er precies uit gaan zien, dat is nog niet bekend. Althans, ik kan het nergens vinden. 
Maar ik weet wel, dat de AOW met 3,75% omhoog gaat. De exacte netto bedragen zijn volgens de site van de Sociale Verzekeringsbank half december bekend. Blijkbaar is nog niet duidelijk hoe belastingmaatregelen per 1 januari uitpakken voor de hoogte van het bedrag van de AOW.

Veel pensioenfondsen hebben verhogingen aangekondigd.  Ook mijn ABP pensioen wordt verhoogd! Jarenlang bleef het pensioen gelijk, maar begin dit jaar mochten we een aanzienlijke verhoging van bijna 12 % tegemoet zien. Zo veel wordt het komend jaar bij lange na niet, in 2024 blijft de stijging beperkt tot 3 %.
Ook op Mijn ABP kan ik geen exacte bedragen voor januari 2024 vinden, alleen het bedrag voor december 2023, maar dat was al lang bekend, dat is vanaf januari 2023 niet veranderd.

Fijn dat AOW en pensioenen weer verhoogd worden en niet op een nullijn blijven staan. 

De Nederlandsche Bank verwacht voor 2023 een inflatie van 4,2%

Dus de verhogingen van de pensioenen en AOW houden de inflatie niet helemaal bij.
Ik ben er tevreden mee,  maar het is jammer voor de mensen die het hard nodig hebben, dat de inflatie nu niet helemaal gecompenseerd wordt.

Mijn boodschappen in de afgelopen week en wat ik gebruikte van de voorraad.

Vooraf:
ik noteer hier geen horecabezoeken, aankopen van drogisterij-artikelen of kattenvoer, maar alleen aankopen van voeding en drinken.
Bij de snacks/hapjes staan aankopen voor mijn verjaardag volgende week. Ik ga weer fudge maken.  De rest van de verjaardagsaankopen komt volgende week op dit lijstje.

25 nov - 2 dec. 23
*=aanbieding, @=afgeprijsd, VMN= verspilmijniet, BB= bonusbox	WAAR	PRIJS
Voeding
2 börek spinazie feta*	AH	1,50
Goudse kaas, 243 gram BB @	AH	2,95
havermout*	AH	0,99
1 heel volkoren brood	AH	0,99
10 krentenbollen @	AH	1,42
2x 8 dunne crackers *	AH	1,58
halvarine	AH	1,07
2 zoute haringen BB	AH	1,99
gerookte makreelfilet *	AH	3,42
gerookte haring*	AH	2,27
falafel	AH	1,52
pesto BB	AH	2,54
spruitjes @ *	AH	0,64
1 kg winterwortelen*	AH	1,29
2 x 1 liter yoghurt, bio	AH	2,49
Snacks/ hapjes
zoete gecondenseerde kokosmelk	AH	2,89
rol biscuits	AH	1,09
pure chocolade	AH	1,29
Dranken
zoetjes	AH	0,99
2 liter sojamelk	AH	1,60
oploskoffie	AH	2,69
2 flessen limonadesiroop 0% suiker BB	AH	3,69
TOTAAL		40,90

Dan de voorraad waar ik uit gebruikte:

25 nov - 2 dec. 23
	prijs per verpakking	gebruikt
Voeding
bio rode kool met appeltjes, zakje met 520 gr	1,49	1,49
vleesvervanger (vriezer)	1,49	1,49
Chinese mie	0,79	0,20
1 vriezermaaltijd		2,00
Snacks/ hapjes		0,00
Dranken
3 liter sojamelk	0,80	2,40
TOTAAL		7,58

 Dit is voorlopig de laatste keer  dat ik over de voorraad schrijf. Ik heb het nu 2 maanden over geschreven en ik ga er mee stoppen.  Ik heb inmiddels voldoende besef dat ik regelmatig mijn voorraad moet bekijken en zorgen dat de voorraad niet al te veel uitdijt en op to date blijft. Ik heb er nu weer voldoende mijn focus op. Dus ik ga door met eten uit de voorraad gebruiken, maar ik schrijf er niet meer over. 
Mocht ik op een dag te weinig voorraad hebben, dan kunnen jullie er op dit blog over lezen.

Goedkoop vertier waarvoor de verwarming niet aan hoeft!

Op een winterse avond zoals de afgelopen week, gaat er al snel voor 2 of 3 euro aan gas door de schoorsteen. Dan is het alleen daarom al leuk om een avond van huis te zijn, het scheelt stookkosten.

Afgelopen woensdag was ik naar de maandelijkse film in het buurthuis. Zwaar gesubsidieerd, je betaalt 1 euro, inclusief een kop koffie. Ik ga meestal alleen en kom er vooraf en in de pauze bekenden tegen en maak ik een praatje. Woensdagavond sprak ik met een man, die tussen 1984 en 1988 mijn buurman was. Heel leuk en gezellig! Deze keer draaide er een film met Kate Winslet en Leonardo DiCaprio: Revolutionary Road uit 2009. Een film die zes filmprijzen won, onder anderen een Golden Globe voor Kate Winslet.
Het was zonder meer een geslaagde avond.

Gisteravond was ik naar een lezing over Jaap Stienstra (1923-2017). Een kleurrijke Groninger die onder anderen één van de grondleggers was voor Museum Nienoord, het Nationaal Rijtuigmuseum. Dhr Stienstra was schooltandarts en hij had een brede culturele interesse, hij zorgde onder anderen voor het behoud van het terrein van de voormalige borg Harssens bij Aduard, wat hem de titel Heer van Harssens opleverde.

De lezing was gratis toegankelijk en vond plaats in het gebouw van de Vrijmetselarij aan de Turfsingel in Groningen. Een vriendin vroeg nog of daar wel vrouwen mogen komen, de Vrijmetselarij is toch een mannenclub? Het was een open avond van de Vrijmetselarij, waar iedereen welkom was.
Het leek me leuk om daar eens een kijkje te nemen. Ik ben er wel vaker geweest. Destijds kwam ik er voor het volgen van cursussen van Hoger Onderwijs voor Ouderen, de HOVO, die organisatie huurde het gebouw van de Vrijmetselarij.
De lezing over de heer Stienstra was zonder meer interessant, ook hier was gratis koffie verkrijgbaar.
Wel waren er vrijwel alleen mannen. Ik was de enige vrouw die alleen gekomen was. De twee andere vrouwen waren partners van Vrijmetselaars. Blijkbaar was het toch niet heel gewoon om daar als buitenstaander naar toe te gaan. Ik voelde me een klein beetje ontheemd.
Wil je meer weten van de Heerlijkheid Harssens, kijk dan hier:

Betaalde ik dan helemaal niets voor de avond?
Voor de avond zelf niets, maar de bus kostte wel wat. Ik betaalde met seniorenkorting in combinatie met mijn kortingskaart in totaal €1,48.

Alle sinterklaasaankopen in huis én ingepakt!

Ik vier al jaren met mijn dochters, schoonzoons en kleinkinderen het sinterklaasfeest.
We doen dat voor de volwassenen met lootjes trekken, digitaal. Elke volwassene koopt voor een vastgesteld bedrag cadeautjes voor een van de andere volwassenen. Dit jaar is dat 25 euro. Vorige jaren 15 euro. De ouders kopen voor mijn kleinkinderen cadeaus. Wat nog best lastig is, want ze hebben al veel en 3 van de vier zijn in de afgelopen 8 weken jarig geweest. Al hun wensen zijn bij wijze van spreken al vervuld.

Ik koop voor iedereen chocoladeletters en cadeaus of een cadeau voor het familielid van het getrokken lootje. Vaak moet ik op het allerlaatste moment nog pakjes inpakken, maar deze keer had ik dat aan het begin van deze week al helemaal voor elkaar.
Dat geeft een voldaan gevoel, moet ik zeggen!
Er hoeft niets meer te gebeuren. Ik hoef er komende zondag alleen nog maar naar toe te fietsen en dat is alles en dan kan de pret beginnen.

Vier jij nog sinterklaas? Of komt bij jullie de kerstman of is het pakjes ritueel helemaal afgeschaft?

Een nieuwe huisgenoot?

De laatste tijd krijg ik steeds post voor een voor mij totaal onbekende persoon.  Geen idee wie dit mag zijn en waar die persoon dan wél woont. Wekelijks vallen hier meerdere voetbaltijdschriften en de Donald Duck op de deurmat. En een brief van uitgeverij DPG media. Ik stuurde alles terug, maar de tijdschriften blijven maar komen. Het begon vlak nadat ik mijn stempas ontving en een stempas voor die onbekende persoon is hier niet binnengekomen.
De post gaat retour, met daarop duidelijk vermeld dat er hier geen persoon van die naam bekend is.

Wat is dit?
Zou die persoon zich nu ook op mijn adres ingeschreven hebben en moet ik binnenkort meer zuiveringsheffing, rioolheffing en afvalstoffenheffing gaan betalen?
Ik heb niemand toestemming gegeven om zich op mijn adres in te schrijven en ik weet ook helemaal van niets!
Een soort "spookbewoner".
Zou ik dit bij de gemeente kunnen checken?