Winter in vroeger tijden - toen ik nog een kind was

IJsbloemen op het raam

Toen ik een kind was, hadden we kolenkachels in de woonkamer, in de voor- en achterkamer. Boven, op de slaapkamers, was het huis geheel onverwarmd. Dubbel glas was volgens mij nog niet uitgevonden, alle ramen bestonden uit enkel glas. Bij vorst werd het heel erg koud boven. Enkel glas isoleert een stuk minder, waardoor vocht op de binnenkant van de ramen bevriest. De bloemen stonden op de ramen. Veel jonge mensen kennen dat fenomeen niet meer. Op zich waren ijsbloemen prachtig, met heel mooie motieven. De ramen werden van ijsbloemen geheel ondoorzichtig, om naar buiten te kijken, legden we soms een rijksdaalder in warm water, die drukten we vervolgens op de ramen, daardoor ontstond een kijkgaatje waardoor je naar buiten kon kijken. Ik heb een foto van ijsbloemen toegevoegd aan deze weblog, mooi hè? Mijn ouders vertelden vaak over vroeger, toen er in het gezin waar zij woonden te weinig geld was om dagelijks de kachel te laten branden. ‘s Nachts liet mijn oma de kachel uitgaan en pas ‘s ochtends werd de kachel weer aangestoken. Je begrijpt dat het dan in het begin van de ochtend heel erg koud was. Beide paren grootouders hadden een kamer-en-suite: tussen de voorkamer en de achterkamer zaten schuifdeuren. Meestal werd slechts in 1 kamer gestookt. De leefruimte voor het gezin was dus heel beperkt. Er was geen geld om ook de andere kamer te verwarmen. Mijn moeder moest, als er weer geld was, regelmatig een zakje kolen halen, om weer voor een paar dagen te kunnen stoken. Hoe koud het ook was, behalve in die ene kamer, werd er verder niet gestookt, sterker nog, er waren verder helemaal geen kachels in huis.
Toen ik een kind was, stookten mijn ouders in zowel de voorkamer als de achterkamer. Ze vonden dat ze "rijk" waren, want ze konden beide kamers verwarmen. Dat het op alle andere plekken in huis ijskoud was, dat was heel normaal. ‘s Avonds wasten we ons in de tobbe, in de woonkamer, voor de kachel en kreeg ik een warme kruik mee naar bed. Een douche hadden we niet, alleen een geisertje in de keuken met een kraan. Op de slaapkamer van mijn ouders was een wastafel, met alleen koud water. Deze wastafel gold als een hele luxe! Dat in de tobbe gaan, dat ging als volgt: eerst ging mijn 2 jaar jongere broertje in de tobbe, vervolgens werd er wat heet water aan het inmiddels afgekoelde water toegevoegd, en dan mocht ik in de tobbe, in hetzelfde waswater.
Op de foto mijn nichtje en ik in een tobbe, waarbij we elkaars haren wasten, ditmaal in de zomer, waarschijnlijk in 1959. In huis, in de winter, ben ik helaas nooit gefotografeerd.