Gelukszoekers

Zondagavond keek ik op de tv de eerste aflevering van de 3-delige documentaire Mijn vader de gelukzoeker. Ik vond de eerste aflevering heel boeiend, het gaat over  Alice Mousaïd die op 17-jarige leeftijd van Marokko illegaal naar Europa gaat. Als gelukzoeker, zoals het in de titel van de serie heet. Hij probeert een bestaan op te bouwen in Frankrijk, in Italië, in Spanje, Duitsland en België en uiteindelijk in Nederland. Het is een hard leven, maar waarschijnlijk altijd nog beter dan de bittere armoede in Marokko.
In het eerste deel van de documentaire is hij met zijn dochter in de bergen in Italië en in Barcelona. Hij komt er achter dat de 4 jonge mannen waarmee hij in Italië was, allemaal al gestorven zijn. Hij is er kapot van, hij had gehoopt hen nog weer te ontmoeten.
In Barcelona kijkt hij op het strand naar verkopers, (illegale?) immigranten die proberen hun waren aan toeristen te slijten. Hij deed het zelf ook, hopend dat hij wat kon verkopen en tegelijkertijd die handel hatend. Mensen hebben een hekel aan handelaren en soms kopen ze wat uit medelijden. En dat medelijden is heel vernederend. Hij wilde er dan niet nog weer langs lopen, maar hij moest wel, want er moest toch enig geld verdiend worden.
Mij gingen de ogen open. Ik heb de verkopers op stranden altijd heel irritant gevonden. Vreselijk opdringerig. Ik hoef helemaal niets, ga weg!
Nu denk ik: wat moeten ze anders?
Ze zitten volkomen klem.

En als ik er wat verder over nadenk, dan waren mijn overgrootouders net zo goed gelukzoekers. Ze trokken van het (Friese) platteland naar de stad om daar een beter bestaan op te bouwen. Bijna zonder uitzondering ongeschoold en analfabeet. In plaats van boerenarbeider, koemelker of boerenknecht werden ze tabakskerversknecht, timmermansknecht, tuinmansknecht of schildersknecht. Ze gingen wonen in de krottenbuurten in de stad. Eenkamerwoninkjes met een zoldertje er boven. Woningen zonder riolering, zonder waterleiding, en ook zonder gas en licht uiteraard, want dat had nog niemand.

Maar dat betere bestaan, dat lukte ook!
Wat hielp was een wet, de leerplichtwet van 1901, die zorgde dat kinderen van 6-12 jaar onderwijs kregen.
Mijn grootvaders en hun broers en de broers van mijn grootmoeders (in totaal 13 mannen werden volwassen, 3 overleden als kind), kregen ook daarna nog een paar jaar onderwijs, waarbij ze een echt vak leerden. De grootmoeders en hun zussen en de zussen van mijn grootvaders (ook in totaal 13 vrouwen werden volwassen, 1 overleed als kind) werden na hun 12e tot hun huwelijk dienstmeisje en droegen bij aan het gezinsinkomen.
En mijn ouders, hun zussen en broer en hun neven en nichten mochten allemaal na de lagere school doorleren. Op de huishoudschool, ambachtsschool en Mulo legden ze de basis voor een later beroep.
De afstand van het platteland naar de stad was minder groot dan de afstanden die migranten nu afleggen, maar verder zijn de levens toch tot op zekere hoogte vergelijkbaar.

Om schamper te spreken over gelukszoekers is naar mijn mening erg arrogant. Afstammelingen van "gelukzoekers" zijn overal. Veel mensen zijn noodgedwongen vertrokken naar elders, vanwege dreigende hongersnood, oorlogen, op de vlucht voor (geloofs)vervolging.