Het boek "Zwijgende Vaders" van Tim Overdiek en het dwangarbeidersverleden van mijn vader.

Mijn vader was in de tweede Wereldoorlog in Duitsland dwangarbeider. Ik schreef er hier al eerder over, toen schreef ik over de online archieven over Nederlandse dwangarbeiders die recent beschikbaar zijn gemaakt.
In de afgelopen weken las ik het boek Zwijgende Vaders, het onbekende verhaal van de dwangarbeid, geschreven door Tim Overdiek, uitgegeven in april 2024.

Het is een verslag van de speurtocht van de auteur naar de lotgevallen van zijn vader en andere Nederlandse mannen die tijdens de Tweede Wereldoorlog als dwangarbeiders in Duitsland moesten werken.
Tekst op de site van Bol.com over het boek:
Honderdduizenden Nederlandse mannen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog gedwongen om in Duitsland te werken. Deze Arbeitseinsatz was een cruciale en nietsontziende manier om de oorlog gaande te houden. De meesten zwegen later over wat ze er hadden meegemaakt. Het is nog altijd een onderbelicht hoofdstuk in de Nederlandse oorlogsgeschiedenis. Ook de vader van Tim Overdiek was zo’n dwangarbeider. Ook hij weigerde tot zijn dood over zijn tijd in Duitsland te praten. Het was traumatisch geweest, zoveel was duidelijk. Maar over wat er precies was gebeurd, sprak hij nooit. In dit boek reconstrueert Overdiek na een lange speurtocht op onvergetelijke wijze de lotgevallen van zijn vader en de mensen om hem heen, die in 1943 uit Tilburg naar een fabriek in Krefeld vertrokken. Het is een ultieme poging om hun verhalen alsnog te vertellen, als eerbetoon aan die heel gewone Nederlandse jongens die terechtkwamen in de Duitse oorlogsmachine.
Einde citaat.

De NOS: Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden naar schatting een half miljoen Nederlanders gedwongen tewerkgesteld in Duitsland in het kader van de Arbeitseinsatz. Zo'n 27.000 Nederlandse dwangarbeiders kwamen om het leven.

Lezend in het boek van Overdiek, concludeer ik, dat mijn vader veel geluk heeft gehad. Hij verbleef met een aantal andere Friezen, voornamelijk Leeuwarders, in een stadje in noord-Beieren en is goed behandeld. Hij zat niet opgesloten in een dwangarbeiderskamp, maar had een kosthuis bij particulieren. Hij is, voor zover ik weet, niet wreed gestraft. Hij kreeg medische zorg, ik weet dat hij door een longarts gezien is. Ik schreef in december vorig jaar: Het blijkt uit de archiefstukken dat mijn vader tot 1 van de 3 Nederlandse dwangarbeiders behoorde die in 1944 in het ziekenhuis gezien is door een longarts. Misschien had hij toen al TBC? Waarschijnlijk had hij een consult bij de longarts in verband met de tuberculose waar hij ook weer mee naar Nederland kwam.
Het boek beschrijft vaders die niets wilden weten van Duitsers en bij grenscontroles panisch werden. Daar had mijn vader absoluut geen last van. We gingen heel ontspannen kamperen in diverse streken in Duitsland en mijn vader was in mijn jeugd bevriend met Duitsers die hij in de oorlog had leren kennen.
Over wat hij daar in Duitsland in de oorlog deed, wat voor werk hij moest doen, daar weet ik helemaal niets van. Daar heeft hij nooit iets over losgelaten. Alleen dat hij bij Siemens -Schuckert werkte, op de afdeling Installations Gerätewerk. Dat laatste werd mijn pas afgelopen jaar duidelijk, toen ik de online archieven over de dwangarbeiders raadpleegde, ik kende alleen de naam van het bedrijf, nu weet ik op welke afdeling hij werkte, alleen ik heb geen idee wat Installations Gerätewerk inhoudt.
Wel is het zo, dat hij niet over zijn werk in die fabriek sprak. Nooit, en misschien had dat er mee te maken dat hij zich daar echt niet fijn bij voelde. Ik voelde ook nooit de ruimte om daar vragen over te stellen.
Over zijn werk voordat hij in 1942 naar Duitsland ging en zijn werk nadat hij weer terug kwam, weet ik veel meer. Ook over zijn werkzaamheden van 7 mei tot eind juni 1945 als tolk voor de Amerikanen, weet ik veel meer.  Hij was er echt trots op om als tolk te werken. Hij vond het heel fijn dat zijn kennis van het Duits en het Engels goed genoeg was om deze taak te kunnen vervullen.

Had mijn vader recht op een schadevergoeding wegens onderbetaling tijdens dwangarbeid en achterstallige pensioengelden? Er is niets op papier bewaard gebleven van zijn jaren in Duitsland, anders dan uit de online archieven waaruit blijkt dat hij als inwoner ingeschreven stond en dat hij werkte bij dat bedrijf, is er geen enkel bewijs bewaard gebleven. Mij lijkt het niet de moeite waard om daar achter aan te gaan, ruim 30 jaar na zijn overlijden.

Ik vond het boek van Tim Overdiek een interessant boek. Het boek is heel verhelderend voor iedereen die een vader of een opa heeft (gehad) die dwangarbeider was in Duitsland.
Mocht je ook in de archieven willen zoeken naar je (groot)vader of oom die dwangarbeider was?
Je vindt het hier, van belang is dat je bij veel voorkomende namen een geboortedatum en geboorteplaats kent.