Laatst vroegen mijn beide nichten mij waarom de middelste broer van mijn grootmoeder zo'n oude huishoudster had. Ze waren foto's van hun ouders, mijn oom en tante, aan het uitzoeken en stuitten op foto's van deze man, geboren in 1899 en de oude huishoudster, tante S. noemden we haar.
Ik vond het eerst eventjes een hele domme vraag, maar later niet meer want ik veronderstelde te veel kennis van de sociale geschiedenis. Mijn nichten hadden gewoon niet zo veel kennis over huishoudsters en dienstmeiden in vorige eeuwen en vonden het interessant om na te gaan hoe de verhoudingen lagen. Mijn oudste nicht had wel tot haar vierde jaar ingewoond bij mijn oma en ook later, in haar pubertijd, rond haar zestiende, woonde ze nog een tijdlang bij haar vanwege problemen thuis, maar kennelijk heeft ze toen niet de positie van tante S. uitgelegd gekregen.
Hoe zat het dan met die huishoudster? Dat was in eerste instantie helemaal niet de huishoudster dan mijn oma's middelste broer, maar de huishoudster van mijn overgrootvader, hun vader dus. Deze vader (mijn overgrootvader) overleed in 1956 op 89 jarige leeftijd. Toen was hij al 22 jaar weduwnaar. In die tijd was het heel gewoon om een huishoudster aan te nemen voor de huishoudelijke taken en zorg voor eventuele jonge kinderen en aangezien deze oudoom de enige van het gezin, met vijf kinderen, was die nooit trouwde, bleef hij in het ouderlijk huis wonen en deed zij de huishouding, ook toen mijn overgrootvader overleden was.
Ik denk dat mijn oud-oom de huishoudster zag als een nieuwe moeder en ze zijn samen in het huis blijven wonen. Dus eigenlijk was het helemaal niet zijn huishoudster, maar min of meer een huisgenoot, die na de dood van mijn overgrootvader daar bleef wonen.
Huishoudsters heb je nu vrijwel niet meer. Als een alleenstaande man gaat samenwonen met een vrouw, dan is dat zijn vrouw of vriendin en niet meer iemand die alleen de huishouding doet en verder geen relatie met de man onderhoudt. Vroeger was dat heel gewoon. Ook een tante van mijn ex-man was huishoudster bij iemand. Ik vond het in de jaren 70 al een vreemde constructie, want zij en deze man kwamen altijd samen op verjaardagsvisite, dus volgens mij waren ze een stel zonder getrouwd te zijn en noemde zij zich huishoudster. Ik bedoel daarmee, dat de grens tussen samenwonen met een relatie en puur huishoudster zijn waarschijnlijk nogal vaag was.
Waarom werd iemand huishoudster? Dat was vooral omdat er niet veel banen voor alleenstaande of verweduwde vrouwen, die weinig of geen opleiding hadden, waren. Hoe kon je in je eigen onderhoud voorzien? Door dienstmeisje te worden of huishoudster, of wasvrouw of zo. Huishoudsters kregen vaak alleen kost en inwoning en hooguit een zakcentje, net als overigens de getrouwde echtgenoten.
In de periode waarin genoemde huishoudster van mijn overgrootvader werkte, waren er nauwelijks getrouwde vrouwen actief of de arbeidsmarkt, alleen vrouwen die binnen het bedrijf van hun man werkten, bijvoorbeeld in winkels, boerderijen en dergelijke.
Heb jij iemand gekend die huishoudster was/is?
woensdag 4 september 2019
Toch niet zo'n domme vraag!
AUTEUR: Aaf, alias Zuinigaan. Ooit opgeleid als bibliothecaris (1974) en maatschappelijk werker (1984). Van 1999 – 2019 werkzaam in het HBO en sindsdien met pensioen. Vanaf de aankoop van mijn huis in 2007 blogger met als centraal thema zuinig leven en besparen. Sinds 2016 oma van inmiddels 4 leuke kleinkinderen.
zuinigaan@gmail.com
Abonneren op:
Reacties posten (Atom)
Die laatste zin is eenvoudig te verklaren: als je ging trouwen, kreeg je als vrouw ontslag, dat gebeurde ook nog in de vijftiger jaren, mijn moeder kreeg haar ontslag toen ze trouwde in 1955. Mijn ouders woonden eerst anderhalf jaar in bij de ouders van mijn vader. Zijn moeder had een winkel, en mijn moeder hielp haar met het beprijzen en inkopen enz., in de tijd dat ze daar inwoonden. Mijn oma had niet alleen een huishoudster, mijn vader vertelde vroeger wel over het kindermeisje, een kokkin, een meisje voor het lichtere huishoudelijke werk, enz.
BeantwoordenVerwijderenMijn moeder werd ook ontslagen op het moment dat ze trouwde. Ze was toen 28 en heeft sindsdien nooit meer een betaalde baan gehad. Dat was normaal in die tijd. Ook alle moeders van klasgenoten van mij waren thuismoeders.
VerwijderenIk had alleen op de basisschool een juf die moeder was van al volwassen kinderen. Ze was weduwe en was daarom weer gaan werken.
Toen mijn oom weduwnaar werd met kleine kinderen (vroeg vorige eeuw) kwam er een huishoudster met wie hij later getrouwd is. Ik begreep wel van familie dat dat ook de fatsoenlijkste oplossing was, want een ongetrouwde jonge vrouw in het huis van een relatief jonge man, dat kon niet zo maar.
BeantwoordenVerwijderenIk ken overigens ook een paar (veerigers) dat geen relatie heeft maar al wel meer dan 10 jaar of langer zelfs samenwoont. Ze gaan ook samen op vakantie en naar familiefeesten. Ook dat is een samenlevingsvorm, en ze voelen zich daar goed bij.
Domme vragen bestaan niet, zei mijn leraar nederlands vroeger op school, alleen domme antwoorden.
BeantwoordenVerwijderenIk heb ze wel gekend. Ik denk nu dat het misschien ook wel wat was voor homo,s en lesbienes. Je moest wat als je onder dak wilde en niet wilde trouwen.
BeantwoordenVerwijderenJa,mijn grootouders hadden een inwonend huishoudster. Voor mij als kleinkind een extra iemand, die kon voorlezen of spelletjes doen
BeantwoordenVerwijderenJa, heel gebruikelijke constructies vroeger. Overigens waren er vroeger ook gewoon huwelijksadvertenties voor weduwnaars met (kleine) kinderen, die een "huishoudster" zochten. Meteen trouwen, en hup gratis moeder/huisvrouw.
BeantwoordenVerwijderenBekend fenomeen, zelfs in de literatuur, zoals Sarah, plain and tall, of in het Nederlands:
https://www.goodreads.com/book/show/25041344-lieve-lange-sarah
Mooie verhalen geeft dat, maar eigenlijk mogen we ons nu wel heel gelukkig prijzen dat we dingen zó niet meer hoeven op te lossen (vooral de vrouwen)!
Boeren die ongetrouwd bleven, namen in de vorige eeuw een huishoudster. Dat was wel een beetje vreemd stel dan. Een keurige dame bij de boer in overall. Of een potige dame bij twee broers, Van de laatste weet ik, dat zij bij het beëindigen van het bedrijf zorgden voor een goede oudedag van hun huishoudster.
BeantwoordenVerwijderenDeze vrouw vertelde me eens, dat ze een vrouwenkwaal had: pijn in de knieën van het werken op haar knieën.
Vooral oudere priesters hebben soms nog zo'n huishoudster, waarmee ze een wat onduidelijke relatie hebben. Houdt ze alleen maar huis, is ze eigenlijk zijn partner?
BeantwoordenVerwijderenOok inwoning maar dan betalende inwoning : kostgangers.Nadat mijn grootouders gescheiden waren nam mijn oma kostgangers. Deze mannen huurden en kamer,mijn oma kookte voor hen en deed de was.Meneer K.bleef jarenlang bij haar wonen.Als wij op bezoek kwamen zat hij altijd in de huiskamer.We mochten hem graag, hij hoorde min of meer bij onze familie. Toen mijn oma later verhuisde naar een flat, huurde meneer K. een flat in hetzelfde gebouw.
BeantwoordenVerwijderenHij heeft haar gevraagd om met hem te trouwen,maar dat wilde ze niet.Geen idee hoe hun relatie was.In ons bijzijn noemden ze elkaar altijd meneer K.en mevrouw H.!
Twee ongehuwde onderwijzeressen op mijn Lagere School hadden een dame die Wies heette, Op de pastorie was een huishoudster en een neef van mijn moeder die moderator was op een gymnasium had eveneens een dame in huis die ons altijd hartelijk ontving en voor een goed geregeld huishouden zorgde. En waar twee ouders samen in een zaak werkten was het eveneens gebruikelijk dat een derde persoon voor eten, drinken, wassen en poetsen zorgde. Ouderwets kun je het noemen, maar het zorgde wel voor betere orde in huis dan nu vaak het geval is.
BeantwoordenVerwijderenJa tegenwoordig is er een sociaal vangnet, vroeger was dat niet. Mijn schoonmoeders moeder overleed plotseling, haar vader hertrouwde gelijk een vrouw. Die had hij nodig om voor zijn 5 kinderen te zorgen. Samen kregen ook een rits kinderen. Vreselijk...
BeantwoordenVerwijderenIk best mensen die vroeger beter af zouden zijn geweest met zo’n huishoudster dan nu eenzaam en alleen.
Ja, maar vroeger waren er ook veel mensen eenzaam en alleen, en die hadden dus geen geld voor zo'n huishoudster...
VerwijderenGeld? Alsof vroeger zo vaak betaald, met kost en inwoning mocht je al blij zijn.
VerwijderenIk ben zo vrij nog eens terug te komen op deze post want dit onderwerpe heeft me aan het denken gezet. In deze tijd is het begrip huishoudster jonge mensen onbekend en laat me niet beginnnen over thuisblijfmoeders want die staan zeer laag in aanzien. Maar betekent dat hun werk geen waarde had of heeft? Wie verzorgt de kinderen, de oude mensen, het huis? Het antwoord is dat deze taken geindustrialiseerd zijn. Ze zijn vervangen door een enorme zorg industrie waarin geld verdiend wordt. Bevalt het niet, dan verander je van baan. Is dit een betere wereld? Een wereld waarin we de prijs van alles weten maar de waarde van niets?
BeantwoordenVerwijderenik denk dat een huishoudster zich ook, als zich er een relatie ontwikkelde met haar werkgever, gewoon huishoudster bleef noemen, omdat ongehuwd samenwonen natuurlijk taboe was, en zo bleef voor de buitenwereld duidelijk wat haar positie " de huishoudster" was.
BeantwoordenVerwijderenIn 1958 kreeg ik een nieuwe klasgenote, dochter van een tuinder uit het Westland. Zij vertelde eens over Marieke, hun huishoudster. De enige huishoudster, die ik voor die tijd kende, was Sien van de pastoor!
BeantwoordenVerwijderen